De eeuwige vrijdagmiddag

Welkom, geachte lezer, op deze bescheiden 'blog'. Het behaagt mij u te mogen laten delen in de vreugde die ik dagelijks put uit de beslommeringen die met regelmaat tijdens mijn werkzaamheden in het notariaat mijn pad kruisen. Nu denkt u misschien - en terecht, want eerlijk is eerlijk: zo'n beschrijving van een blog wekt bij de lezer bepaald geen behoefte om verder te lezen - nu denkt u misschien dat de beslommeringen van een notaris de moeite niet waard zijn. Zo u dat denkt - nogmaals, gezien het voorafgaande niet onterecht, maar leest u toch vooral verder - verzoek ik u uw mening te herzien.

Het opstellen van contracten is een manier van leven. Het bepaalt hoe je 's morgens je bed uitkomt, hoe je je aankleedt, hoe je je ontbijt eet, hoe je de krant leest, al die dingen. Een notaris ben je niet van negen tot vijf, dat ben je vanaf de dag van je geboorte tot je laatste ademtocht. Ikzelf ben altijd al een notaris geweest. Toen ik mijn eerste stapjes zette zei mijn vader, een fabrieksarbeider, goedkeurend: 'die jongen loopt als een notaris'. Ik had een handtekening voordat ik ook maar een letter kon schrijven. Zodra ik echter had leren schrijven, was er geen houden meer aan. Iedere afspraak die ik maakte moest in tweevoud op papier gezet worden, toen ik acht jaar oud was had ik al een archief aan contracten waar menig ambtenaar jaloers op zou zijn.

Ik zie de notaris graag als moderne superheld. In deze hoogtechnologische samenleving geldt het adagium 'voorkomen is beter dan genezen' meer dan ooit, en wel op alle vlakken van het leven, of het nu gaat om ziektes, interpersoonlijke conflicten of het opruimen van huisvuil. Welnu, de taak van de 'superheld' is om het grote kwaad met geweld te bestrijden - om het, zo u wil, te 'genezen'. De taak van de notaris is echter om het kwaad te voorkomen. Het contract is een heilige overeenkomst, heiliger dan het huwelijk (want is het huwelijk meer dan een contract?). Wanneer het contract eenmaal getekend is, is er geen weg meer terug. Het contract dwingt beide partijen zich aan de gemaakte overeenkomst te houden; de vergoeding voor het verbreken ervan is slechts van symbolische aard, aangezien contracten niet verbroken kunnen worden. Juridisch gezien kan een contract dan wel verbroken worden, als er eenmaal is getekend is er getekend, en is er geen enkele manier om dat tekenen ongedaan te maken. De afspraken die in een contract staan mogen dan wel formeel verbroken worden, inhoudelijk blijven ze staan. Verscheurde contracten zijn nog steeds contracten. Verbroken afspraken zijn nog steeds afspraken. Middels contracten krijgt eenieder zijn toegewezen plaats in de hiërarchie die eigen is aan onze maatschappij.

De taak van de notaris is om de juiste contracten op te stellen; niet zozeer contracten waar men niet omheen kan, maar contracten waar men niet omheen zou willen, zelfs als men zou kunnen. Een goede notaris is een rechter, hij oordeelt over rechtvaardigheid. Het breken van een contract is een onrechtvaardige daad, het tekenen van een contract is het creëren van een rechtvaardige situatie. Het contract wordt altijd door beide partijen ondertekend. Dit kan ik niet genoeg benadrukken. Beide partijen kiezen er in hun beider voordeel voor om de in het contract vastgestelde afspraak aan te gaan, met alle verplichtingen van dien. Maar het dwingende contract, het schriftelijk vastgelegde, het ondertekende, het onveranderlijke contract maakt dat beide partijen hun plaats kennen. Ze hebben die plaats zelf aanvaard op het moment dat het contract getekend werd.

Het contract is de enige juiste vorm van rechtvaardigheid. Wij zijn slechts menselijk, wij zijn niet bevoegd om voor anderen te oordelen over wat goed is en wat niet. Maar wij zijn allen even menselijk, en iedereen is voor zichzelf bevoegd om te oordelen wat goed voor hemzelf is. Zodra een dergelijk oordeel betrekking heeft op anderen, dient het met wederzijdse instemming contractueel vastgelegd te worden, zodat er tussen de twee partijen sprake is van rechtvaardigheid. Als deze tweeplaatsige rechtvaardigheid bij iedere afspraak tussen ieder paar mensen contractueel vastgelegd wordt, vormt het geheel van contracten een web dat de hele samenleving omspant. Dat web zou de uiteindelijke universele rechtvaardigheid zijn.

Het zou overigens al te makkelijk zijn om de notaris binnen deze vergelijking af te schilderen als de spin in het web, die allen opeet. Ik zie de notaris liever als een hemelse wever, die met het fijnste wol dit prachtige web weeft.

Al deze woorden drukken nauwelijks uit wat een notaris in feite voelt als hij met zijn werk bezig is. Daarvoor zal ik mij verstouten en een uitstapje naar het poëtische maken. Het gevoel van de vrijdagmiddag, wanneer het werk er bijna op zit en de oase van het weekend voor je ligt - het weekend, dat ik zelf besteed aan het invullen van kruiswoordpuzzels met mijn wederhelft, maar dat terzijde - dat gevoel van die vrijdagmiddag, dat is hoe een notaris zich constant voelt. Hij is bij iedere stap die hij maakt slechts één stap verwijderd van het laatste contract, dat alles op zijn plaats zal zetten en de wereldorde compleet zou maken. Het leven van een notaris is een eeuwige vrijdagmiddag.

Was getekend,

Fransiscus Middelmeijer
notaris te Amsterdam